زهرا شریفی؛ رئوف مصطفی‌زاده؛ اباذر اسمعلی؛ زینب حزباوی؛ محمد گلشن
چکیده
داده‌های دبی روزانه جریان از پیش‌نیازهای مدیریت منابع آب هستند، اما امکان اندازه‌گیری آن در بسیاری از آبخیزهای بالادست وجود ندارد. بر این اساس، مدل‌سازی هیدرولوژیکی یکی از ابزارهای مهم در برآورد خصوصیات جریان در آبخیزهای بدون آمار است. تخمین پارامترهای ورودی مدل‌های هیدرولوژیکی در اغلب موارد نیازمند بهینه‌سازی است. هدف این ...
بیشتر
داده‌های دبی روزانه جریان از پیش‌نیازهای مدیریت منابع آب هستند، اما امکان اندازه‌گیری آن در بسیاری از آبخیزهای بالادست وجود ندارد. بر این اساس، مدل‌سازی هیدرولوژیکی یکی از ابزارهای مهم در برآورد خصوصیات جریان در آبخیزهای بدون آمار است. تخمین پارامترهای ورودی مدل‌های هیدرولوژیکی در اغلب موارد نیازمند بهینه‌سازی است. هدف این پژوهش، ارزیابی روش‌های بهینه‌سازی و واسنجی خودکار مدل بارش-رواناب SIMHYD در حوزه آبخیز کوزه‌تپراقی با مساحت 805 کیلومترمربع در استان اردبیل است. داده‌های دبی، بارش روزانه، تبخیر و تعرق به‌عنوان ورودی‌های مدل از سال 2002-2011 برای واسنجی و از سال 2009-2011 برای صحت‌سنجی در امر شبیه‌سازی استفاده شدند. روش‌های واسنجی شامل الگوریتم ژنتیک، تکامل رقابتی جامع، الگوی جستجو، الگوی جستجوی چند‌شروعه، نمونه‌گیری تصادفی یکنواخت، روزنبروک، بهینه‌سازی روزنبروک چند‌شروعه براساس معیارهای کارایی آماری ارزیابی شدند. نتایج نشان داد که تغییر الگوریتم‌های بهینه‌سازی در دقت واسنجی مدل تاثیر قابل‌توجهی دارد. به‌طوری که مقدار تابع نش-ساتکلیف برای الگوریتم‌های مورداستفاده به‌ترتیب 42/0، 31/0، 55/8-، 38/0، 56/0، 23/0، 24/0 به‌دست آمد. الگوریتم روزنبروک در مقایسه با سایر الگوریتم‌های مورد استفاده، از دقت بالایی در واسنجی مدل هیدرولوژیک SIMHYD برخوردار است.
ناهیده پرچمی؛ رئوف مصطفی‌زاده؛ اباذر اسمعلی؛ رسول ایمانی
چکیده
در حین وقوع خشکسالی هیدرولوژیکی، ضمن عدم نیاز آبی بهره‌برداران، جریان رودخانه کاهش یافته و کیفیت اکوسیستم رودخانه تخریب خواهد شد. تعیین تغییرات زمانی و مکانی شاخص خشکسالی هیدرولوژیک، امکان برنامه‌ریزی به‌منظور استفاده بهینه از آب رودخانه‌ها فراهم می‌کند. در این پژوهش، تغییرات زمانی و مکانی شاخص خشکسالی جریان رودخانه‌ای (SDI) ...
بیشتر
در حین وقوع خشکسالی هیدرولوژیکی، ضمن عدم نیاز آبی بهره‌برداران، جریان رودخانه کاهش یافته و کیفیت اکوسیستم رودخانه تخریب خواهد شد. تعیین تغییرات زمانی و مکانی شاخص خشکسالی هیدرولوژیک، امکان برنامه‌ریزی به‌منظور استفاده بهینه از آب رودخانه‌ها فراهم می‌کند. در این پژوهش، تغییرات زمانی و مکانی شاخص خشکسالی جریان رودخانه‌ای (SDI) در 28 ایستگاه هیدرومتری استان اردبیل مورد ارزیابی قرار گرفت. مقادیر SDI با نرم‌افزار DrinC محاسبه و ویژگی‌های خشکسالی هیدرولوژیک تحلیل و تغییرات مکانی SDI در مقیاس‌های زمانی 1 ماهه، 3 ماهه، 6 ماهه و سالانه در نرم‌افزار GIS تعیین شد. مقادیر SDI یک ماهه (خشکسالی‌های کوتاه‌مدت) نشان داد که خشکسالی در رودخانه‌های کم‌آب بیشتر اتفاق افتاده است. این در حالی است که اکثر ایستگاه‌های پر آب و کم آب، دوره‌های ترسالی شدید داشته‌اند. مقادیر SDI سالانه (بلند‌مدت) در اکثر ایستگاه‌های در بین بازه 1-≥SDI≥5/1، قرار داشته که نشان از وقوع خشکسالی ملایم هستند. تغییرات مکانی مقادیر SDI نشان داد که تغییرات مکانی در مقیاس یک‌ماهه کاملاً متفاوت از مقیاس سالانه است. کم‌ترین وقوع SDI در ایستگاه‌های بالادست و رودخانه‌های جاری در دامنه‌های سبلان بود. خشکسالی‌های شدید و خیلی‌شدید در رودخانه‌هایی اتفاق می‌افتد که آبدهی آن کم است. هر اندازه آبدهی رودخانه بیشتر باشد وقوع خشکسالی‌های شدید کاهش می‌یابد و ثبات جریان آن از رودخانه‌هایی با آبدهی کم بیشتر است.
هیدروژئومورفولوژی
وحیده مرادزاده؛ زینب حزباوی؛ اباذر اسمعلی عوری؛ رئوف مصطفی‌زاده؛ شیرین زارعی؛ نازیلا علائی
چکیده
شاخص‌های بوم‌شناختی به ابزارهای مهمی برای ارزیابی و پایش منابع طبیعی تبدیل شده‌اند که درک رابطه بین فعالیت‌های زیست‌شناسی و واکنش بوم‌شناختی برای ساختار آن‌ها ضروری است. از طرفی، فعالیت‌های انسانی از طریق تغییرات در تولید رسوب، انتقال و ذخیره‌سازی تأثیرات قابل توجهی بر تکامل چشم‌انداز دارند. لذا این امر در مدیریت جامع‌نگر ...
بیشتر
شاخص‌های بوم‌شناختی به ابزارهای مهمی برای ارزیابی و پایش منابع طبیعی تبدیل شده‌اند که درک رابطه بین فعالیت‌های زیست‌شناسی و واکنش بوم‌شناختی برای ساختار آن‌ها ضروری است. از طرفی، فعالیت‌های انسانی از طریق تغییرات در تولید رسوب، انتقال و ذخیره‌سازی تأثیرات قابل توجهی بر تکامل چشم‌انداز دارند. لذا این امر در مدیریت جامع‌نگر حوضه‌ها و اکوسیستم‌های مختلف بایستی مورد توجه قرار گیرد. بر همین اساس، پژوهش حاضر با هدف ارزیابی ناهمگونی فضایی شاخص آشفتگی هیدرورسوب‌شناسی (HSDI) در زیرحوضه‌های سامیان واقع در بخش مرکزی استان اردبیل انجام شد. بدین‌منظور، ابتدا عوامل انتقال رسوب (ST)، تنش هیدرولوژیکی (HS)، تغذیه آب زیرزمینی (Rec) و پتانسیل فرسایش خاک (SEP) برای 27 زیرحوضه مختلف مورد مطالعه محاسبه شد. در ادامه، وزن‌دهی این عوامل با استفاده از روش آنتروپی شانون صورت گرفت. سپس با استفاده از میانگین وزنی شاخص آشفتگی هیدرورسوب‌شناسی (HSDI) محاسبه و پهنه‌بندی شد. نتایج نشان داد که مقادیر متوسط، حداکثر و حداقل مقدار شاخص HSDI در حوضه سامیان به‌ترتیب برابر 17/10، 67/45 و 20/0 بوده است. هم‌چنین، طبق نتایج به‌ترتیب 67/87، 33/5، 32/5 و 68/1 درصد از مساحت حوضه در طبقات خیلی‌کم، کم، متوسط و زیاد از سطح آشفتگی دسته‌بندی شد. زیرحوضه 19 واقع در بخش شمالی، و زیرحوضه‌های 20 و 21 واقع در بخش مرکزی حوضه سامیان دارای بیش‌ترین آشفتگی هستند، لذا برای انجام اقدامات مدیریتی در اولویت قرار می‌گیرند. چارچوب پژوهش حاضر به‌عنوان ابزاری بالقوه برای حمایت از تصمیماتی که باید بر بهبود مدیریت منابع طبیعی متمرکز باشد، قابلیت کاربرد دارند.
